Sayın Ahmaklık
Geçtiğimiz yüzyılın en gözde Avustralyalı yazarı olan Robert Musil’in Ahmaklık
uzerine adlı bu eseri Viyana’da yaptığı bir konuşmanın kendisidir. Yaptığı konuşmanın oldukça
ilgi görmesinin ardından konuşmayı birkaç defa tekrarlamış hatta bir süre sonra konuşma önümde duran bu kitaba çevrilmiştir. Kitapta anlatıldığı kadarıyla konusu ahmaklık olan bu eser her konferansta yeni bölümler eklenerek son halini almıştır.
Kitap ahmaklığı farklı alanlardan incelemekte. Musil’e göre ahmaklık birden fazla alt başlığı olan bir konudur. Örneğin; insanın kendini üste çıkarması, bunu yaparken “ben onlar gibi ahmak değilim” şeklinde kendini savunması, farklı sözlerle söyleyecek olursak, kendisinin akıllı olduğunu ilan etmesi ahmaklığın alt başlıklardan biridir. Aslına bakarsanız Musil’in bu kitabında benim bundan daha çok ilgimi çeken farklı bir başlık var : kibir. Musil kibiri ve kendini beğenmişliği ahmaklık olarak değerlendirmiyor. Ahmaklık sonucu ortaya çıkan bir tavır, anlamsız hareket olduğunu söylüyor. Kitapta da bahsetmesine rağmen lise bilgilerime dayanarak söyleyebilirim ki, zaten Almanca kibirli kelimesiyle işe yaramaz kelimesi neredeyse sesteştir. Bu yüzden bu iki kelimenin birbirine bağlı olması aslına bakarsanız olağan dışı bir olay değil fakat ben kitabı okurken fark ettiğim için çok heyecanlandım. Okurken aydınlandığımı hissettiğim bu kısımda insanların farkında olmadan kendi eksikliklerini gizlemek için yaptığı hareketleri düşünmeye biraz vakit buldum. Bir süre bölümümün kapısında oturup etrafta konuşan insanları izledim. Buna belki “ahmaklık” demek oldukça sert olabilir fakat çoğu kişinin gözünde özgüvenle dolup taşan insanların fark etmeden kendilerini övdüğünü gördüm. Bariz olmayan bir övüştü fakat diğerlerine pek hissettirmeden üstünlüklerini ortaya koyma çabaları vardı.Sebebiyse ,benim fark ettiğim kadarıyla, kimseye gösteremedikleri o özgüvensiz taraflarını kapatmak istemeleriydi. Musil bu konuya kitabında şu cümleyle değiniyor: “Kişinin kendini özgüvensiz hissettiği zamanlarda kurnazlık, güç, duyu keskinliği ve bedensel beceri, akıllılık kavramını şekillendirir; ortaya öz bir kibir çıkartır.”(Musil 35) Bu yüzden insanların ahmaklıktan uzaklaşmaları için kibirden de uzaklaşmaları gerektiğini söyleyen Musil kibirden uzak durmanın tek sebebinin bu olmadığını, aynı zamanda kültürel değerlerden kaynaklandığını söylüyor. İnsanın kendisiyle ilgili palavra atması, sürekli kendinden bahsetmesi, kendini övmesi ahmaklığın yanı sıra oldukça münasebetsiz bir davranış şeklidir. Bunun münasebetsiz olduğunu kültürel değerlerime dayanarak söylüyorum. Hatta tahminimce bildiğiniz “kendini öven kendine kötülük eder.” özdeyişinin buraya tam olarak uyduğunu düşünüyorum. Bunların yanı sıra, Musil insanın başkasını yüzüne karşı övmesiyle kendisini başkalarının yanında övmesinin aynı derecede anlamsızlık içerdiğini savunuyor. Kitabın bu kısmını ilk okuduğumda biraz garipsedim fakat sonradan durumun içinde kendimi hayal edince gerçekten doğru olduğunu ve içten içe bunu aslında bildiğimi fark ettim. Yukarıda da bahsettiğim bölümler gibi kitapta sevdiğim birçok kısım oldu. Fakat bu kısımların yanı sıra canımı sıkan birkaç bölüm de bulunuyor. Bunların birinden bahsetmek isterim. Musil’in ahmaklığın alt başlıklarını verirken örnek olarak kadınlardan bahsetmesi oldukça cinsiyetçi ve anlam veremediğim bir tavırdır. Fakat bu durumu benim oldukça oldukça sevdiğim bir sembol olan yin-yang ile açıklayabiliriz. Nasıl her iyiliğin içinde bir kötülük, ya da tam tersi, oluyorsa bu güzel kitabın da içinde böyle anormal bir çirkinlik olması olağan dışı değil. Kitaptan öğrendiğim kadarıyla bu gibi hoşuma gitmeyen, benim için doğru olmayan davranışların tek çözümü alçakgönüllü olmak.
Bu güzel eserle karşılaştığım için kendimi oldukça mutlu hissediyorum. Benim yeni bakış açıları kazanmama yardımcı oldu. Alçakgönüllülüğün ne büyük bir erdem, ahmaklığın ise ne kadar geniş ve düşündüğümden farklı bir kelime olduğunu öğrendim. “Ahmak” kelimesi pek hoşuma gitmese de arkasındaki uzun hikaye benim için oldukça etkileyici bir deneyimdi. Daha nice kitaplarda bu deneyimlerle buluşmak dileğiyle.
Musil, Robert. Ahmaklık Üzerine. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2017. Baskı.
Pelin R. Kuran
Copyright © 2018 Pelin Kuran. All rights reserved.
